CUMHURİYET DEVRİ

[Admin]

YEPYENİ BİR UFUK


Sultan Reşat’ın 1918’de ölümünün ardından VI. Mehmet adıyla Vahdettin tahta geçti. Vahdettin’in padişahlığı Osmanlı Devleti’nin fiilen yıkıldığı bir dönemdir. Bu dönemde Vahdettin’in elinde kalanı kurtarmaya çalıştığı kısa bir dönem olması itibariyle müzik anlamında hiçbir gelişme içermez. Milli mücadele yılları olan Vahdettin’in padişahlığı döneminde Muzıka-i Humayun Sultan’a bağlı bir kurum olarak varlığını sürdürmüştür. Milli mücadelenin başarıya ulaşması, Hilafet’ten ayrılan Saltanat’ın kaldırılması üzerine Vahdettin ülkeyi terk etmiş, orkestra’da Halife Mecit Efendi’ye bağlanmıştır. Böylece Mecit Efendinin hilafeti süresince (18 Kasım 1922/ 23 Mart 1924) Makam-ı Hilafet Muzıkası adıyla anılmıştır.
Cumhuriyet’in kurulmasıyla tüm ülke gibi orkestranın önünde de yeni bir ufuk açılmıştır. Hilafet’in kaldırılmasından tem sekiz gün sonra, 11 Mart 1924’te orkestra yeni başkent Ankara’da ilk konserini o zamanki Meclis’in karşısındaki Milli Sinemada verir. Konser, önce 9 Mart 1924’de verilecek diye gazetelerde duyurulmuşsa da iki günlük gecikme ile gerçekleştirilmiştir.
Kordiplomatiğin önünde zor bir sınavdan geçerek büyük bir başarı kazanan orkestra, 27 Nisan 1924 yılında ******’ün emri ile İstanbul’dan Başkent Ankara’ya taşınmıştır. Istanbul’da Union Français’de verilen konserler Ankara’da Türk Ocağı Salonu’nda devam etmiştir. Konserlere gelen devlet büyüklerinden görülen teşvik ve takdirler üzerine 1924’de Musiki Muallim Mektebi açılmıştır. Zeki (Üngör) Bey’in, orkestranın İstanbul’dan Ankara’ya naklindeki büyük hizmeti, Musiki Muallim Mektebinin açılmasında da görülmüştür.
Orkestra Türk Ocağında verilen düzenli konserler yanında, daha geniş kitlelere ulaşabilmek için radyo konserlerine de önem vermiştir. Riyaseticumhur Orkestrası elemanları Salon Orkestrası olarak Ankara Palas Oteli’nin bodrum katındaki radyo istasyonundan yayınlara başladı. (Halil Onayman 1. keman, Nuri İrun 2. keman, viyolonselde Edip Sezen, kontrabasta Zülfi Kınayman, piyanoda Sadri Özozan, ayrıca oda müziğinde Halil Onayman, Nuri İrun, Hulusi Karsel, Edip Sezen çalıyordu).
Radyo daha sonra Postahanenin altına, ardından Kızılay’daki eski Sular İdaresi’nin bulunduğu binaya getirildi ve orkestranın müzik yayınlarına oradan devam edildi. Bu sırada Salon Orkestrası genişletildi ve Zeki Üngör’ün yönetiminde dinletilerine devam etti. Bir de Oda Müziği Birliği vardı. Bunda da 1. kemanı Ekrem Zeki (Zeki Üngör Bey’iğn oğlu) 2. kemanı Halil Onayman, viyolayı Ziya Esen, viyolonseli ise Edip Sezen çalıyorlardı.

CUMHURİYET ORKESTRASI YURTDIŞINDA

İlk yurtdışı turne 1926’da Karadeniz Gemisi’nde düzenlenen yerli malı sergisinin Avrupa sahil şehirlerine yaptığı 4 aylık geziye katılınması ile olmuştur. (7 Haziran 1926/ 5 Eylül 1926)
Bu yolculuğun konserleri, 1. Dünya Savaşı yıllarındaki Avrupa turnesinden de başarılı geçti. Bu turneyi takip eden günlerde Cumhuriyet Devrimlerinin amaçladığı köklü değişimlerin ışığında Zeki Üngör; yabancı uzmanlarla birlikte Musiki Muallim Mektebinden doğacak Konservauar (1936) ve ona dayanılarak kurulacak Opera için gerekli ilk planları, raporları hazırladı.