SULTAN ABDÜLAZİZ DÖNEMİ

[Admin]

(Müziğin İhmal Edildiği Bir Dönem)

Genel olarak doğuya, eski hayat, eski zihniyet ve geleneklere bağlı Abdülaziz padişah olunca saray masraflarını kısmak için harekete geçti. Yeni padişah ile kardeşi arasındaki zevk ve anlayış farkı hangi masrafın lüzumlu, hangisinin lüzumsuz olduğunu takdir hususunda ortaya çıktı.
Abdülaziz padişah olur olmaz, saraydaki kızlar fanfarını, kızlar orkestrasını ve bale heyetini kaldırmıştı; bununla yetinmeyerek erkekler orkestrasını da ihmal etmiş, bu değerli sanat birliğinin sönük bir hale gelmesine sebep olmuştur; Öte yandan operet ve opera çalışmaları tamamı ile durmuştur. Sarayda, Tanzimat’ın ilk yıllarında başlayan ve Abdülmecit’in saltanatı müddetince devam eden batı sanatlarının memleketimizde yerleşip kökleşmesi hareketi Abdülaziz’in uygulamalarından büyük ölçüde zarar gördü.
Abdülaziz’in ilk zamanlarda muzıka mensuplarının Türkçe tiyatro oynamalarını hoş görmesi, onlara fırsat ve imkan vermesi takdirle karşılanmaya değer; fakat padişahın bunu da ciddiye almadığı bu çalışmaların 1863’den itibaren durmasından anlaşılıyor. Saraydaki batı musikisi birliklerinden yalnız bando devam etmiştir ki; bu da onun askeri mahiyetinden ileri geliyordu.
Opera, operet ve tiyatro temsilleri durdurulurken geleneğe bağlı eski saray eğlenceleri canlandırılmış, cüceler, cambazlar, mukallidler, meddahlar tekrar rağbet kazanmıştır. Tahta geçtiğinde masrafları kısmak amacıyla batı müziği çalışmalarını durduran Abdülaziz şahsi öğrenciler için, Abdülmecit’ten aldığı 300 kişilik kadroyu 900 kişiye yükseltmiştir. Bu durum Muzıka-i Humayun örgütünün Muzıka elemanlarının çoğalmasından değil, dama oyunu meraklısı Sultan’ın damacıları dahil her çeşit eğlence hizmetlisinin, Muzıka kadrosundan maaş almasından kaynaklanıyordu.
1861’de Abdülaziz’in tahta çıkışı ile batı müziği gözden düşünce, Guatelli’de sönük ve pasif bir duruma düşmüştür. 1863’te Padişah Feyz-i Cihad gemisi ile Mısır’a gittiği zaman Guatelli yönetimindeki saray bandosunun da beraberinde olduğu bilinir.bu yolculuktan sonraki yıllarda Guatelli’nin sarayla ilgisi kesilmemekle birlikte işi azalmış olduğu için saray dışında da müzik çalışmalarına katılmıştır.
1869’da Fransa kraliçesi Eugenie İstanbul’a geldiği zaman Beylerbeyi Sarayında misafir edilmiş, saray bandosu da oraya gönderilmiştir. Bando her gün belli saatlerde saray bahçesinde çalışıyor, Guatelli de bandonun başında bulunuyordu. Kraliçe bir gün şehirden dönüşünde sarayın rıhtımına ayak bastığı zaman bandonun bahçede çalmakta olduğunu görmüş, ilgi göstermiştir. O sırada Gounaud’un Faust Operası’ndan bir parça çalınıyordu. Kraliçe saraya girmeyerek sonuna kadar dinlemiş, sonra yaveri ile birlikte ilerleyip bandonun yanına gelmiş, müzisyenler halkasının içine girerek şefe şunları söylemiştir: “Ben Fransızım, Gounaud da Fransızdır. Bu eseri çok iyi tanırım, fakat bu kadar latif bir eda ile çalınması beni şaşırttı. Arkadaşlarınız arasında ecnebi var mı?” şef Guatelli şu cevabı vermiştir: Ecnebi yalnız benim… Kraliçe bunun üzerine hayret ve takdir duyguları içinde bando üyelerini tek tek tebrik etmiştir.