LEYLA GENCER

[Admin]

"Ayşe Leyla Çeyrekgil" (d. 10 Ekim 1928, İstanbul , ö. 10 Mayıs 2008, Milano ) Türk Opera sanatçısı. Dünya opera tarihinin en büyük sopranolarından birisiydi.

Polonezköy'de doğan Gencer'in annesi Polonyalı aristokrat bir ailenin kızı olan Alexandra Angela Minakovska (eşinin ölümünden sonra Müslüman olup Atiye adını almışıtr), babası Safranbolulu köklü bir ailenin oğlu olan Hasanzade İbrahim Bey'dir(sonradan Çeyrekgil soyadını aldı). Leyla Gencer'in babası İbrahim Bey, ağabeyi Hüseyin Çeyrekgil ile çiftçilik, balıkçılık, taşımacılık ve Çubuklu suyunun işletmesini yapıyordu; ayrıca Lale Sineması’nın işletmesini üstlenmişti ve Karaköy’de hanları bulunuyordu. Leyla, babasını genç yaşta kaybetti. 1946'da bankacı İbrahim Gencer ile evlendi.

Leyla Gencer, İstanbul İtalyan Lisesi'ni bitirdi ve bir süre İstanbul Devlet Konservatuvarı'nda şan eğitimi aldı. Konservatuarda, Fransa'nın önde gelen hocalarından Reine Gelenbevi, ünlü orkestra şefi Muhittin Sadak ve besteci Cemal Reşit Rey'in öğrencisi oldu. Ankara Devlet Konservatuarı'nda ders vermek üzere Türkiye'ye gelen ünlü İtalyan soprano Giannia Arangi Lombardi ile tanıştıktan sonra İstanbul'daki konservatuar eğitimini yarıda bırakarak çalışmalarını Ankara'da onun özel öğrencisi olarak sürdürdü. Ankara Devlet Tiyatrosu'nun (opera da tiyatroya bağlı idi) korosuna girdi. Hocası Arangi Lombardi, bir yıl sonra kızını ziyaret için gittiği İtalya'da hastalanarak hayatını yitirince çalışmalarını İtalyan tenor Apollo Granforte ile sürdürdü. Leyla Gencer, Devlet Tiyatroları Ankara Operası'nda korist olarak görev yapmaktayen Ankara'ya geldiği yıl (1950'de) sahnelenmeye başlayan "Cavallerina Rusticana" operasında Santuazza rolü ona verildi, Gencer'in opera kariyeri bu rolle başladı.

Leyla Gencer, Ankara Devlet Operası'nda görev yaptığı 1950-1958 yılları arasında devlet konuklarına verilen resitallerde en çok görev alan sanatçılardan oldu. ABD devlet başkanlarından Harry S. Truman Dwight Eisenhower, Yugoslavya'nın kurucusu Mareşal Tito, İran Şahı Rıza Pehlevi ve eşi Prenses Süreyya, Ürdün Kralı Hüseyin huzurunda resitaller verdiği devlet konuklarındandır.

İlk defa 1953 yılında, Türkiye ile İtalya arasında imzalanan Kültür Anlaşması çerçevesinde bir radyo konseri vermek için Roma'ya gitti. Bu konserin başarısı üzerine Napoli Yaz Festivali'nde sahnelenen Cavelleria Rusticana Operası'nda başrol üstlenmek fırsatını elde etti. Bir sonraki sezon Napoli'nin ünlü San Carlo Operası'nda Eugenio Onegin ve Madam Butterfly operalarında başrol oynama teklifi aldı. Leyla Gencer'in uluslararası platformdaki opera serüveni böylece başladı, Madam Butterfly operasındaki başarısı ile Napolillerin sevgisini kazanan Gencer, Napolili Türk olarak anılmaya başladı. Bu başarı bir sonraki sezon San Carlo Operası'nda sahnelenen La Traviata'daki Violetta rolü ile sürmüştü. Sanatçı La Traviata'yı Palermo, Trieste, Ankara, Torino, Varşova, Poznam, Lodzi Krakov'da, Viyana Devlet Operası'nda Herbert von Karajan yönetiminde, San Francisco ve Philadelphia'da, Moskova ve Leningrad'da seslendirdi. 1956'da San Francisco operasında San Francesca da Rimini operasında son anda oynayamayacağını bildiren ünlü soprano Reneta Tebaldi'nin yerine başrolü seslendirdi. Eserin San Francisco ve Los Angeles temsillerinden sonra San Francisco operası ile kontrat imzaladı.

1957 sezonunda San Fransicso Operası'nda sahnelenen La Traviata operasında başrolü Leyla Gencer, Lucia di Lammermoor operasında ise dünyaca ünlü soprano Maria Callas üstlenmişti. Callas'ın gelmemesi üzerine Lucia rolünü de Gencer üstlendi ve büyük başarı kazandı. O günden başlayarak ABD'de sayısız opera temsili, restial, konser gerçekleştirdi.

26 Ocak 1957 gecesi Leyla Gencer, kendisine koyduğu Milano'nun ünlü La Scala Tiyatrosu'nda sahneye çıkma hedefine ilk defa ulaştı. Fransız besgteci Francis Poulenc'in Carmelit'lerin Diyaloğu eserinin dünyadaki ilk temsilinde başrolü (Lidoine-başrahibe) oynadı. Scala'daki ilk sahneye çıkışından sonra Gencer, 18 Şubat 1957'de tüm zamanların en büyük orkestra şefi kabul edilen ve kısa bir süre önce ABD'de hayatını kaybeden Arturo Toscanini için Milano'nun Dumo Katedrali'nde düzenlenen görkemli cenaze töreninde Verdi'nin Requiem'i seslendirilirken soprano partisini başarıyla söyledi. Bu başarının ardında La Scala Operası'nın Köln Operası'nın açılışı nedeniyle düzenlediği turnede Verdi'nin Kaderin Gücü adlı eserinde başrol oynadı. 1958'de Pizzetti'nin dünyada ilk gösterimi gerçekleşen Katedral'de Cinayet adlı eserinde başrahibe rolünü, ardından Boito'nun az bilinen Mefistofele operasında Margherita rolünü üstlendi.

Gencer, 1958 yılında kontratı feshedilinceye kadar yurtdışındaki operalarda Ankara Devlet Operası Sanatçısı sıfatıyla rol aldı. 1958'de görevine son verildikten bir süre sonra Milano'ya yerleşti. 1958'de İtalyan Radyosu'nda Donizetti'nin Anna Bolena operası Leyla Gencer'in yorumuyla yayımlanmıştı (Bu yayım, 1980'de plak olarak piyasaya çıktı). Bu yorumun başarısı üzerine ünlü orkestra şefi Vittorio Gui şefliğini yaptığı 3 ayrı eserde, 3 ayrı kentte (Palermo, Floransa Roma Operaları) başrol teklif etti. Gencer böylece 1959 yılı Floransa Festivali'nin açılışında Verdi'nin 1849'dan beri hiç sahnelenmemiş Legnano Savaşı adlı eserinde başrolü oynadı. Bunu, Palermo'da Verdi'nin Macbecht Operası, Roma'da Mozart'ın Don Giovanni Operası'nı seslendirdi.

Gencer, 1960'larda mesleğinin doruğuna çıktı. Hiç bilinmeyen operaları seslendirmeyi sürdürdü. 1963'te Verdi'nin unutlmuş operası Kudüs''te başrol Elenayı oynadı. Bunu Donizetti'nin hiç bilinmeyen operası Robert Devereux'daki Kraliçe Elizabeth rolü ve Bellini'nin 130 yıldır sahnelenmeyen Beatrice di Tanda operası takip etti.


Batı ülkelerinde “La Diva Turca”, “La Gencer”, “La Regina” olarak ün yapan; Milano, Roma, Napoli, Venedik, Viyana, Paris, San Francisco, Köln, Buenos Aires, Londra, Rio de Janerio, Bilbao, Chicago’da sanatını dinleten; Lucia’nın, Norma’nın, Lady Macbeth’in, Queen Elizabeth’in, Filoria Tosca’nın, Lucrezia’nın, Madame Butterfly’ın, Alceste’nin, Aida’nın, Violetta’nın, Leonora’nın “Leyla la Turca”sı soprano Leyla Gencer, hem seçkin opera sahnelerinde hem resitallerinde hayranlık uyandırmış sanatçıların başında gelir. Onun opera repertuarı 23 bestecinin 72 yapıtını kapsamıştır.


Leyla Gencer adına basılan para1985 yılında sahneye veda eden sanatçı, 1983-1988 yılları arasında As. Li. Co.’nun genel sanat yönetmenliğini yürüttü, 1997-1998 arasında La Scala korosunun genç sanatçılar okulunda yöneticilik yaptı, vefatına kadar La Scala Tiyatrosu'nda opera sanatçıları için kurulan akademinin sanat yönetmenliğini yapmaktaydı. Gencer, aynı zamanda opera yorumu üzerine dersler vermeye devam ediyordu. Uluslararası yarışmalarda seçiciler kurulu üyelikleri yapan, festivallere, seminer ve konferanslara katılan Leyla Gencer, İstanbul’da kendi adını taşıyan “Uluslararası Şan Yarışması”nın kurucusudur. Yarışma, 1996 yılından beri düzenlenmektedir.

Leyla Gencer, 1988 yılında "Devlet Sanatçısı" unvanıyla onurlandırıldı.

2004 yılında Darphane ve Damga Matbaası Genel Müdürlüğü tarafından 1000 yılın Türkleri özel koleksiyonunda adına 15.000.000 TL değerinde 0.999 ayar gümüş hatıra para basıldı.

10 Mayıs 2008'de Milano'daki evinde kalp ve solunum yetmezliğine bağlı olarak hayatını kaybetti. Leyla Gencer’in cenazesi 12 Mayıs günü Milano’da La Scala Operası’nın Santa Babila Kilisesi‘nde düzenlenen kalabalık bir törenden sonra vasiyeti doğrultusunda krematoryuma götürülerek yakıldı. Leyla Gencer’in külleri daha sonra İstanbul’a getirildi. Kendi vasiyeti gereği küller, 16 Mayıs günü Dolmabahçe Sarayı ile Dolmabahçe Camii arasındaki yapılan bir törenden sonra Dolmabahçe açıklarında Boğaz sularına döküldü[1]. Törende, Mozart'ın Requiem'inden "Lacrimosa" ile Ahmed Adnan Saygun'un "Yunus Emre Oratoryosu"'nun 5, 12 ve 13. bölümleri İstanbul Devlet Opera ve Balesi Orkestra ve Korosu tarafından seslendirildi.[2]

İstanbul Kültür Sanat Vakfı’nın yeni yapılmakta olan merkezinde sanatçının vasiyeti üzerine bir “Leyla Gencer Müzesi” oluşturulacak.


Diskografi
Bellini: Norma / 1966, de Fabritiis, Gencer, Cossotto, et al
Bellini: Norma / 1965, Gavazzeni, Gencer, Simionato, et al
Bellini: Beatrice di Tenda1964 / Gui, Gencer, Zanasi, et al
Bellini: I Puritani 1961 / Quadri, Gencer, Raimondi, et al
Pacini: "Saffo" 1967 / Gencer, Del Bianco, Mattiucci
Cherubini: Medea 1968/ Gencer, Bottion, et al
Mayr: Medea in Corinto 1976/ Ferro, Gencer, Johns
Gluck: "Alceste" 1967/ Gui, Gencer, Picchi
Chopin: Polish Songs; Liszt / Leyla Gencer, Nikita Magaloff
Donizetti: Anna Bolena 1958/ Gavazzeni, Gencer, Simionato, et al
Donizetti: Anna Bolena 1965/ Gavazzeni, Gencer, Cava, et al
Donizetti: Caterina Cornaro 1972 / Cillario, Gencer, Aragall
Donizetti: Les Martyrs / 1975 Camozzo, Gencer, Bruson, et al
Donizetti: Les Martyrs / 1978 Gelmetti, Gencer, Bruson, et al
Donizetti: Lucrezia Borgia / 1970 Gracis, Gencer, Raimondi et al.
Donizetti: Lucrezia Borgia / 1966 Franci, Gencer, Aragall, Petri et al.
Donizetti: Maria Stuarda / 1967 Molinari-Pradelli, Gencer, Verret, Tagliavini et al.
Donizetti: Messa di Requiem / Gavazzeni, Teatro La Fenice
Donizetti: Roberto Devereux 1964 / Gencer, Cappuccilli, et al.
Donizetti: "Belisario" 1969 / Gavazzeni, Gencer, Taddei et al.
Mozart: Don Giovanni 1960/ Molinari-Pradelli, Gencer, Petri, Bruscantini, Stich-Randall et al
Mozart: Don Giovanni 1962/ Solti, Gencer, Jurinac, Freni
Ponchielli: La Gioconda 1971 / de Fabritiis, Gencer, Raimondi
Zandonai: "Francesca da Rimini" 1961 / Capuana, Gencer, Cioni et al.
Rossini: Elisabetta, Regina d'Inghilterra 1971/ Sanzogno, Gencer, Grilli
Verdi: I due Foscari" 1957/ Serafin, Gencer, Guelfi
Verdi: Battaglia di Legnano 1959/ Gencer, Limarilli
Verdi: "Rigoletto" 1961/ Quadri, Gencer, McNeil, Raimondi
Verdi: Gerusalemme 1963/ Gavazzeni, Gencer, Aragall, Guelfi
Verdi: I Vespri Siciliani 1965/ Gavazzeni, Gencer, et al
Verdi: Macbeth 1960/ Gui, Gencer, Taddei, Picchi et al.
Verdi: Macbeth 1968/ Gavazzeni, Gencer, Guelfi, Corradi, et al
Verdi: "Attila" 1972/ Silipigni, Gencer, Hines
Verdi: "Ernani" 1972/ Gavazzeni, Gencer, Bergonzi
Verdi: Simon Boccanegra 1961/ Gavazzeni, Gobbi, Gencer
Verdi: "Trovatore" 1957/Previtali, Gencer, Del Monaco, Barbieri, Bastianini
Verdi: "Un ballo in maschera 1961/ Gencer, Bergonzi
Verdi: "Aida" 1956/ Capuana, Gencer, Bergonzi, Cossotto
Verdi: "La Forza del Destino" 1957/ Serafin, Gencer, Di Stefano
Verdi: "La Forza del Destino" 1965/ Molinari Pradelli, Gencer, Bergonzi

[Admin]

Bu sefer gemi denize açılmadı


GERÇEK Türk Diva’sı Leyla Gencer’i cuma günü ebediyete uğurladık. Külleri denize savrulurken ben hep, onun artık denizkızlarıyla birlikte söyleyeceğini hayal ettim.

Hüzünlü törenlerde kendinden oluşan sevgi kalabalığı beni etkiler. Resmi tören olmadan, insanlar bir sanatçıya duydukları sevginin, saygının cezbesine kapılıp Dolmabahçe Meydanı’na gelmişlerdi.

Rengim Gökmen’in yönetiminde, orkestra ve koro hem Mozart çaldı, hem Adnan Saygun.

Yunus Emre Oratoryosu, bir Diva’nın en yüce uğurlanış bestelerinden biridir.

Ünlü bir sopranonun sadece sesiyle, kayıtlarıyla uğraşmak bize yakışmazdı(!) kimileri hangi operaları söylemiş, hangi CD’lerinden nasıl okuduğu yerine, soy kütüğüyle uğraşmayı tercih ettiler.

Öbürü zor iştir, işin kolayı varken kendimizi zora koşmanın ne anlamı vardı.

Şimdi belki ben de bir alışkanlık kazanırım, artık dinlediğim her sopranonun önce soy kütüğüne bakacağım, sonra dinleyip dinlememeye karar vereceğim.

* * *

TEKNE denizde göründüğünde, Federico Fellini’nin, bu sahneyi çağrıştıran Gemi Gidiyor (E la nave va) filminden kareler gözümün önünden geçti. O filmde de opera şarkıcısı Edmea Tetua’nın, doğduğu yere küllerinin dökülmesi için bir gemide toplananların yaşantılarından kesitler vardır.

Yapılan törenler, yeterli mi? Daha doğrusu sadece törenlerle mi yetineceğiz ve sonra unutmaya terk edeceğiz?

Onun korsan CD’lerini Kültür ve Turizm Bakanlığı toplamayacak mı?

15 Mayıs gecesi, Bakan Ertuğrul Günay’ın yanında İKSV Genel Müdürü Görgün Taner’in elinde kül kutusunu taşırken AKM’deki törene gelişlerini televizyondan seyrettim. Hiç kuşkum yok, Ertuğrul Günay, bu CD’leri çıkarmayı aklından o anda geçirmiştir.

Zeynep Oral’ın külü denize dökerken nasıl bir ruh hali içinde olduğunu ancak onu yakından tanıyan, Leylá Gencer’in hayatını kaleme aldığı Tutkunun Romanı’nı okuyanlar anlayabilir.

Sevenlerinden, dinleyenlerinden, duygulandıran e-postalar aldım.

Sevgili okurum İsmet Şirin’in adını özellikle vermeliyim. Onun e-postasından bir bölümü size aktaracağım: "Ben 69 yaşında emekli bir memurum, klasik müzik ve operayı da çok severim. 2003 yılı ekim ayına kadar 23 yıl Brüksel’de Dışişleri Bakanlığı’nın teknik elemanı olarak NATO’da çalıştım. Milano’ya giden bir İtalyan dostumdan Leylá Gencer’in CD’lerini almasını rica etmiştim. Bana 22 adet CD’sini getirdi. Mağaza sahibi şöyle demiş: ’Bu CD’leri isteyen eğer bir Türk ise, kendisine söyleyiniz, bu zamana kadar bir kişide oldu bu koleksiyon, o da Türk’tü.’

Tahmin edeceğiniz üzere, hem bu CD’lere sahip olmaktan, hem de bunları alan 2. Türk olmaktan pek haz duymuştum."

* * *

OKURUMUN bu mektubu benim düşüncelerimi de özetlediği için yazıma aldım, sanırım Leylá Gencer’in CD kaydının olmadığını söyleyen, birtakım yazarlara yanıt yerine de geçmiştir.

[Admin]

[Admin]

[Admin]

[Admin]

[Admin]

[Admin]

[Admin]

" frameborder="0" loading="lazy" allowfullscreen >

[Admin]

[Admin]

[Admin]